Co to jest GPSR i jakie zmiany wprowadza

Rynek produktów i usług zmienia się dynamicznie, więc i prawo musi być aktualizowane, aby jak najlepiej regulować nowe zjawiska i chronić konsumentów. Jedną z najnowszych zmian w prawie unijnym jest GPSR – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/988 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów.

Nowe przepisy zastąpią obowiązującą do tej pory Dyrektywę 2001/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 grudnia 2001 r. w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów.

Ten wpis jest częścią cyklu, w którym omawiam kwestie związane z GPRS.
Sprawdź również pozostałe materiały na blogu, w którym szczegółowo odnoszę się do branży online oraz zostawiam praktyczne wskazówki:

• Rozporządzenie GPSP a biznes online
• Co zmienia GPSR – checklista dla przedsiębiorców

Natomiast z tego wpisu dowiesz się między innymi:

• Czym jest GPSR i od kiedy nowe przepisy wchodzą w życie.
• Jakie są główne założenia Rozporządzenia.
• Kogo dotyczą nowe przepisy.
• Jakie produkty podlegają GPSR…
• …a jakie są wyłączone.
• Jakie są główne aspekty bezpieczeństwa produktów.
• Jak przepisy definiują obowiązki przedsiębiorców.
• Co zmieni się w obszarach e-commerce i marketplace.
• Jakie obowiązki rozporządzenie nakłada na producentów, importerów i dystrybutorów.
• Kto sprawuje nadzór nad realizacją przepisów rozporządzenia.
• Jakie są  kary za naruszenie.
• Gdzie szukać wsparcia w procesie przygotowania do wdrożenia nowych przepisów.

Czym jest GPSR i od kiedy nowe przepisy wchodzą w życie

Wspomniane rozporządzenie to General Product Safety Regulation (GPSR). W Polsce nowe przepisy wchodzą w życie 13 grudnia 2024 roku. Są szeroko dyskutowane, tym bardziej, że mają obowiązywać również w obszarze e-commerce oraz marketplace. Co oznacza nowe prawo? Omówmy po kolei poszczególne aspekty.

Jakie są główne założenia i cele

Podstawowym celem jest zwiększenie poziomu bezpieczeństwa produktów na rynku Unii Europejskiej. Dlatego GPSR reguluje na nowo zasady wprowadzania na rynek i obrotu produktami przeznaczonymi dla konsumentów.

Rozporządzenie obejmuje wiele produktów – nowych i używanych, dostępnych w sprzedaży stacjonarnej oraz sprzedawanych na odległość. Nowością w stosunku do dotychczasowych przepisów jest właśnie szczególny nacisk na kwestię bezpieczeństwa produktów sprzedawanych online. 

Kogo dotyczy rozporządzenie GPSR

Najłatwiej powiedzieć, że wszystkich, ponieważ GPRS nakłada obowiązki na każdy podmiot w łańcuchu dostaw. Są to:

• producent,
• importer,
• dystrybutor,
• usługodawca realizujący zamówienie (np. magazyn realizujący wysyłki),
• platforma marketplace (np. Amazon, eBay, Allegro),
• podmiot odpowiedzialny za zmianę lub dostosowanie produktu,
• przedstawiciel producenta,

oraz 

• wszystkie podmioty, które biorą udział w produkcji lub obrocie rzeczami.

Warto jednak od razu zwrócić uwagę, że GPSR nie ma zastosowania do wszystkich produktów. A więc nie każdy producent, dystrybutor czy sprzedający podlegają zapisom rozporządzenia i wynikającym z nich procedurom.  Poniżej znajdziesz dokładniejsze omówienie obowiązków każdej z grup.

Jakich produktów dotyczą nowe przepisy

Rozporządzenie definiuje produkt w następujący sposób:

Produkt to każdy przedmiot, połączony lub niepołączony z innymi przedmiotami, dostarczany lub udostępniany za wynagrodzeniem lub bez, w tym w ramach świadczenia usługi, który jest przeznaczony dla konsumentów lub którego konsumenci mogliby używać w dających się racjonalnie przewidzieć warunkach, nawet jeżeli nie jest dla nich przeznaczony.

GPRS dotyczy produktów fizycznych oferowanych konsumentom w UE za pośrednictwem wszystkich kanałów sprzedaży, w tym sprzedaży online. Będą to między innymi kosmetyki, odzież, meble, zabawki, urządzenia i sprzęt elektroniczny. Przy elektronice warto wspomnieć, że są to sprzęty wykorzystujące internet oraz narzędzia AI – również i w tych aspektach muszą zachowywać standardy bezpieczeństwa.

Rozporządzenie ma zastosowanie zarówno do produktów już wprowadzonych do obrotu, jak i każdego produktu udostępnionego na rynku UE. Z tym że te produkty wprowadzone na rynek przed wejściem w życie rozporządzenia GPSR nie muszą być automatycznie dostosowane do nowych wymagań. Warunkiem koniecznym jest natomiast, aby spełniały obowiązujące dla nich dotychczas standardy bezpieczeństwa. 

GPSR dotyczy produktów nowych i używanych, przeznaczonych do użytku osobistego i/lub zbiorowego. 

Mówiąc o produktach, których dotyczą nowe przepisy, używam wyrażenia „między innymi”. Dlatego, że lista produktów objętych nowymi przepisami jest dłuższa. Jak zatem mieć pewność, że faktycznie produkty, które produkujesz lub sprzedajesz podlegają GPSR? Dla ułatwienia można przyjrzeć się wyłączeniom.

Jakich produktów nie dotyczy GPSR

General Product Safety Regulation nie dotyczy:

• produktów leczniczych do stosowania u ludzi,
• weterynaryjnych produktów leczniczych,
• żywności i pasz,
• żywych roślin i zwierząt, organizmów zmodyfikowanych genetycznie,
• produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych,
• produktów ochrony roślin,
• środków ochrony roślin,
• sprzętu wykorzystywanego do przemieszczania się lub podróży, gdy jest on obsługiwany bezpośrednio przez usługodawcę,
• statków powietrznych, których konstrukcja, wytwarzanie, obsługa techniczna i eksploatacja stwarzają niewielkie zagrożenie dla bezpieczeństwa,
• antyków.

Bezpieczeństwo w obrocie powyższymi produktami regulowane jest odrębnymi przepisami.

Główne aspekty bezpieczeństwa produktów w kontekście GPSR

• Ocena ryzyka
  Producenci muszą przeprowadzić szczegółową analizę potencjalnych zagrożeń związanych z produktem, uwzględniając cały cykl życia produktu, od produkcji po użytkowanie końcowe.
  
• Właściwości produktu
  Ocena bezpieczeństwa obejmuje właściwości fizyczne, mechaniczne i chemiczne produktu.
  
• Prezentacja i wygląd
  Sposób prezentacji produktu nie powinien wprowadzać konsumentów w błąd co do jego przeznaczenia i bezpiecznego użytkowania.
  
• Cyberbezpieczeństwo
  W przypadku produktów połączonych cyfrowo, należy uwzględnić odpowiednie właściwości cyberbezpieczeństwa.
  
• Ewoluujące funkcje
  Dla produktów z funkcjami uczącymi się lub predykcyjnymi, należy uwzględnić ich wpływ na bezpieczeństwo.
  
• Zgodność z normami
  Produkt musi być zgodny z europejskimi normami oraz krajowymi wymaganiami w odniesieniu do ryzyk i kategorii ryzyka w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa.
  
• Monitorowanie i aktualizacja
  Ocena bezpieczeństwa produktu powinna rozpoczynać się już w fazie projektowania i obejmować cały okres jego użytkowania.
  
• Identyfikowalność
  Produkty powinny być oznaczone w sposób umożliwiający ich identyfikację, co ułatwia wycofanie niebezpiecznych produktów z rynku.
  
• Informacje dla konsumentów
  Producenci muszą dostarczać odpowiednie instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa w języku zrozumiałym dla konsumentów.
  
• Reagowanie na zagrożenia
  W przypadku wykrycia zagrożenia, producenci i inne podmioty w łańcuchu dostaw mają obowiązek podjąć natychmiastowe działania naprawcze i poinformować odpowiednie organy.

Główne obowiązki dla wszystkich podmiotów łańcucha dostaw

Wszyscy uczestnicy łańcucha dostaw mają obowiązki, o realizację których muszą zadbać. Ogólne założenia dotyczą w pewnym stopniu wszystkich. Przygotowanie stosownych opisów, instrukcji – to oczywiście zadanie producenta. Ale już transparentność, współpraca z organami kontrolnymi czy szybkie informowanie o zagrożeniach dotyczy każdego, kto na jakimkolwiek etapie bierze udział we wprowadzaniu na rynek produktów oraz obrocie nimi. 

Obowiązki wynikające z GPSR

Czy przepisy dotyczą również Twojej firmy? A jeśli tak, to jakie obowiązki musisz od teraz spełniać? 

1. Określ, czy Twój produkt podlega regulacjom GPRS.
   W rozporządzeniu znalazło się wiele produktów, ale są też wykluczenia. Jeśli przepisy dotyczą produktów, które masz w swojej ofercie, muszą spełniać konkretne wymogi. 
   
2. Zidentyfikuj swoją rolę w procesie sprzedaży.
   Określ, do której grupy należysz. W zależności od tego, czy jesteś producentem, importerem, dystrybutorem lub sprzedawcą, możesz mieć różne obowiązki.
   
3. Oceń ryzyka, czyli zidentyfikuj zagrożenia wynikające z użytkowania produktu.
   Dotyczy to absolutnie każdego produktu z listy wprowadzanego do obrotu. Identyfikacja zagrożeń jest punktem wyjścia do spełnienia wymogów GPSR, ale też minimalizowania ryzyka i sprawnych działań naprawczych. Odpowiedzialność za ocenę ryzyka leży głównie po stronie producentów, ale pozostali nie są wyłączeni z tego procesu.
   
4. Opracuj i stosuj odpowiednie oznakowania, instrukcje użytkowania i ostrzeżenia.
   Jasna, zrozumiała dla konsumentów informacja o producencie i ewentualnych zagrożeniach to absolutna podstawa.
   
5. Przygotuj dokumentację techniczną oraz dokumentację zgodności.
   Dokumenty powinny wskazywać wprost na zgodność z wymogami GPSR. 
   
6. Monitoruj rynek, czyli prowadź nadzór nad produktami (dotyczy to producentów i dystrybutorów).
   To obowiązek dotyczący aktywnego nadzoru nad produktami, ale też szybkie reagowanie, gdy pojawią się informacje o zagrożeniu bezpieczeństwa. Wówczas należy wycofać produkt z rynku. Aby wprowadzić go ponownie, po odpowiedniej modyfikacji, produkt musi od nowa przejść ocenę ryzyka i musi zostać stworzona właściwa dokumentacja.
   
7. Współpracuj z organami nadzoru.
   Ten obowiązek obejmuje zgodne z procedurami zgłaszanie potencjalnie niebezpiecznego produktu, ale również transparentność oraz działania naprawcze.
   
8. Przestrzegaj przepisów nie tylko unijnych, ale również lokalnych.
   W zależności od produktu normy bezpieczeństwa mogą się różnić. 
   
9. Testuj pod kątem bezpieczeństwa oraz opracuj właściwe certyfikaty i oznaczenia.
   Odpowiednio dokumentuj proces testowania i na bieżąco weryfikuj stopień bezpieczeństwa produktów.
   
10. Przygotuj procedury wycofania produktu.
    Odpowiednie dokumenty będę potrzebne nie tylko na etapie wdrażania konkretnych działań, ale również w czasie kontroli.

Obowiązki podmiotów z obszarów e-commerce i marketplace 

Nowe przepisy dyskutowane są szeroko w kontekście sklepów internetowych oraz platform handlowych. Oczywiście nakładają obowiązki i na te podmioty. Wymienię je tutaj dla porządku, a po nieco bardziej szczegółowe omówienie zapraszam do osobnego tekstu: Rozporządzenie GPSR a biznes online.

Obowiązki sprzedawców online (e-commerce, sklepy internetowe):

• Podanie danych producenta i osoby odpowiedzialnej w UE. 
• Raportowanie potencjalnych zagrożeń. 
• Zarządzanie reklamacjami i dokumentacją. 
• Dostosowanie interfejsu sklepu internetowego. 
• Działania naprawcze. 

Obowiązki dostawców internetowych platform handlowych – (marketplace):

• Wyznaczenie punktów kontaktowych. 
• Wewnętrzne procedury dotyczące bezpieczeństwa. 
• Usuwanie niebezpiecznych produktów. 

Główne obowiązki producentów, importerów i dystrybutorów

Zapisy rozporządzenia mają zapewnić transparentność oraz dodatkowo usprawnić działania zwiększające bezpieczeństwo. Chodzi o identyfikację i zgłaszanie zagrożeń, ale też skuteczne prowadzenie działań naprawczych. Wymaga to zaangażowania podmiotów z całego łańcucha dostaw oraz stosowania się do wytycznych – zarówno tych pochodzących od prawodawcy, jak i od organów kontrolujących. 

Producentów obowiązuje między innymi:

• projektowanie zgodnie z zasadami bezpieczeństwa,
• dogłębne analizowanie, testowanie i przygotowanie odpowiedniej dokumentacji,
• natychmiastowe działanie i bezzwłoczne informowanie konsumentów o zagrożeniach,
• przekazywanie wszelkich informacji o wypadkach, bezpieczeństwie i identyfikowalności produktów,
• jasne wskazanie danych kontaktowych oraz przebiegu procedur reklamacyjnych.

Producenci mogą wyznaczyć autoryzowanych przedstawicieli w celu realizacji nałożonych na nich zobowiązań.

Z kolei importerzy powinni:

• w razie braku spełniania przez produkt wymogów bezpieczeństwa odmówić wprowadzenia go na rynek,
• upewnić się, że produkt jest odpowiednio oznakowany, towarzyszy mu niezbędna instrukcja użytkowania oraz dane kontaktowe,
• informować producentów i odpowiednie organy o potencjalnie niebezpiecznym produkcie funkcjonującym na rynku.

To importerzy przejmują odpowiedzialność za powierzone im produkty podczas transportu i przechowywania.

Natomiast dystrybutorzy winni:

• wprowadzając do obrotu konkretny produkt, upewnić się, że producenci oraz ewentualni importerzy spełniają wymogi prawa, 
• informować zarówno podmioty łańcucha dostaw, jak i krajowe organy nadzoru, jeśli uznają, że na rynku znalazł się niebezpieczny produkt,
• w przypadku, gdy stwierdzą niezgodności towarów z wymogami GPSR, odmówić dystrybucji i podjąć stosowne działania.

Każdy z podmiotów, informując o naruszeniach przepisów, musi robić to za pośrednictwem portalu Safety Business Gateway. To unijny system, dzięki któremu stosowne informacje dostępne są we wszystkich krajach członkowskich. Umożliwia to odpowiednio szybkie reagowanie oraz minimalizowanie ryzyka.

Kto sprawuje nadzór

Organami nadzoru rynku w obszarze ogólnego bezpieczeństwa produktów będą Prezes UOKiK oraz wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej. Te same instytucje były odpowiedzialne za kontrole również do tej pory. Natomiast na mocy GPSR poszerzone zostaną ich kompetencje.

Jakie są kary za naruszenie nowych przepisów

Rozporządzenie nie precyzuje konkretnych kar.  Wskazuje natomiast, że to państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia przepisów krajowych określających te sankcje. W Polsce maksymalna kara za wprowadzenie do obrotu produktu niezgodnego z ogólnym wymaganiem bezpieczeństwa nakładana przez Prezesa UOKiK wzrośnie do 1 miliona zł.

Karom podlegać będzie również:

• niewykonanie obowiązków określonych w rozporządzeniu, 
• brak współpracy z organami nadzoru rynku, 
• niewykonanie decyzji o usunięciu oferty produktu z interfejsu online,
• utrudnianie kontroli wojewódzkiego inspektora Inspekcji Handlowej lub niedostarczania dokumentów czy produktów do badań.

GPSR przewiduje także możliwość prowadzenia kontroli zdalnych dla produktów oferowanych do sprzedaży na odległość. Organ kontrolny może robić zakupy kontrolne bez ujawniania swojej tożsamości. 

Wysokość tych kar będzie zależna od rodzaju i wagi naruszenia. Nie bez znaczenia pozostaje również specyfika danego sektora rynku. Przewidziano grzywny oraz sankcje karne, w tym kary pozbawienia wolności.

Produkty obecne na rynku przed 13 grudnia 2024 roku, zgodne z dotychczasowymi normami, nie wymagają automatycznego dostosowania, ale muszą spełniać podstawowe wymogi bezpieczeństwa.

Podsumowanie

Jeżeli produkujesz, importujesz, dystrybuujesz lub sprzedajesz produkty podlegające nowym przepisom, przygotuj się do ich wdrożenia we własnej firmie. Pomoże Ci w tym praktyczna checklista dostępna na blogu Dimotely. 

Jeśli masz wątpliwości lub chcesz oddelegować przygotowanie stosownych dokumentów, zwróć się do prawnika lub prawniczki – na przykład do mojej kancelarii. Wraz z moim zespołem konsultujemy, doradzamy i przygotowujemy niezbędne dokumenty. Daj nam znać, jeśli potrzebujesz wsparcia w postaci jednorazowej konsultacji lub stałej opieki prawnej. Skontaktuj się z nami, pisząc pod adres: kontakt@krzywicka.pl.

Chcesz trzymać rękę na pulsie i być na bieżąco? Regularnie tworzę treści podobe do tematu poruszonego w tym wpisie.

Prowadzę kanał na YouTube, na którym publikuję rozmowy z osobami prowadzącymi świetnie działające biznesy online oraz krótkie nagrania dotyczące aktualnych zagadnień prawnych.

Zajrzyj też na Instagram, gdzie publikuję informację o aktualnych aktywnościach swoich i zespołu Dimotely.

Co środę wysyłam newsletter – zasubskrybuj wiadomości ode mnie!