Ustawa Kamilka i SOM – aktualne przepisy w praktyce

Od 15 sierpnia 2024 roku liczne firmy oraz instytucje muszą zrealizować obowiązek wynikający z nowych przepisów dotyczących aktualizacji Standardów Ochrony Małoletnich. To właśnie tego dnia mija 6 miesięcy od dnia, w którym w życie weszła tzw. ustawa Kamilka. Podstawowe informacje dotyczące SOM znajdziesz w jednym z wcześniejszych wpisów na blogu.

Natomiast z tego artykułu dowiesz się między innymi:

• Co oprócz dokumentacji należy zrealizować, aby wdrożyć SOM.
• W jakich rejestrach zweryfikować osoby kandydujące na wolne stanowiska.
• Kogo dotyczą wyjątki sprawdzania w rejestrach.
• Co grozi za brak wprowadzenia SOM.
• Jakie organy są uprawnione do kontroli.
• Jak wdrożyć SOM (checklista).

Czy oprócz przygotowania dokumentacji SOM są jeszcze jakieś obowiązki?

Oprócz wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich podmioty, których dotyczą przepisy, mają też inne obowiązki, aby sprostać wymaganiom prawnym. To przede wszystkim weryfikacja osób kandydujących do pracy z dziećmi w odpowiednich rejestrach:

• Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym,
• Krajowym Rejestrze Karnym.

Przyjrzyjmy się nieco dokładniej obu tym procedurom. A jeśli potrzebujesz dokładnych instrukcji pokazujących, jak uzyskać potrzebne zaświadczenia z właściwych rejestrów, kliknij w obrazek i odbierz je za 0 złotych:

SOM i ustawa Kamilka a weryfikacja kandydata w Rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym

Sprawdzanie kandydatów w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym jest istotnym elementem procesu zatrudniania osób, które będą pracować z małoletnimi. Celem weryfikacji kandydata czy kandydatki w tym konkretnym miejscu jest przede wszystkim:

• ochrona dzieci i młodzieży, czyli zapewnienie, że osoby pracujące z małoletnimi nie mają na swoim koncie przestępstw seksualnych,
• zapobieganie recydywie, czyli utrudnienie osobom skazanym za przestępstwa seksualne dostępu do pracy z dziećmi i młodzieżą,
• zwiększenie bezpieczeństwa w placówkach edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, czyli zapewnienie bezpiecznego środowiska dla dzieci i młodzieży.

Ten obowiązek weryfikacji wynika z ustawy. Warto pamiętać, że można ją przeprowadzić elektronicznie pod adresem: https://rps.ms.gov.pl/pl-PL/Public

Co po sprawdzeniu? Informacje z Rejestru utrwala się w formie wydruku i załącza do akt osobowych pracownika albo innej dokumentacji. Dotyczy to osoby dopuszczonej do działalności związanej z:

• wychowaniem, 
• edukacją, 
• wypoczynkiem, 
• leczeniem, 
• świadczeniem porad psychologicznych, 
• rozwojem duchowym, 
• uprawianiem sportu lub 
• realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.

Dokumenty możesz oczywiście przygotować samodzielnie. Pamiętaj jednak, że nowe przepisy dotyczą każdej firmy i instytucji pracującej z dziećmi w nieprzekraczalnym terminie 15 sierpnia 2024. Jeśli chcesz maksymalnie dobrze przygotować siebie i swoich pracowników, możesz skorzystać z paczki dokumentów od Dimotely. Szczegóły tego pakietu (zawartość, warianty, sposoby pełnego – i prostego! – dostosowania do charakteru swojej działalności) znajdziesz na naszej stronie – klikając tutaj lub w obrazek poniżej.

SOM a weryfikacja karalności zgodnie z informacjami Krajowego Rejestru Karnego

Drugim miejscem jest Krajowy Rejestr Karny – i tutaj z kolei obowiązek dostarczenia zaświadczeń i informacji pozostaje po stronie osoby kandydującej na stanowisko.

• Osoba ubiegająca się o pracę w której obowiązują przepisy SOM przedkłada  przyszłemu pracodawcy informację z Krajowego Rejestru Karnego. Rejestr ten obejmuje informacje w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.
  
• Jeśli kandydat/ka posiada obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska, ponadto przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
  
• Z kolei jeśli kandydat/ka zamieszkiwał/a w ciągu ostatnich 20 lat, w innych krajach niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, to jednocześnie przedkłada informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
  
• A jeżeli prawo tych państw nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, kandydat/ka przedkłada informację z rejestru karnego tego państwa.
  
• Co w przypadku gdy prawo państwa, z którego ma być przedłożona ww. informacja, nie przewiduje jej sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się rejestru karnego? kandydat/ka składa oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem. W takim dokumencie osoba kandydująca oświadcza,  że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione określane w wymienionych kilka akapitów powyżej.

Informacje oraz oświadczenia pracodawca dołącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności z małoletnimi. Czyli w ten sam sposób, jak w przypadku pierwszego rejestru.

Ustawa Kamilka a dotychczasowi i nowi pracownicy

Odnośnie do długoletniego pracownika w podmiocie podlegającym SOM ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym oddziałuje również jak w stosunku do nowo zatrudnianych osób i zatrudnionych przed wejściem w życie ustawy z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw.

Przed podpisaniem nowej umowy również konieczne jest zebranie informacji i oświadczeń z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i z Krajowego Rejestru Karnego, rejestru zagranicznego.

Ustawa Kamilka i SOM – wyjątki od pobierania informacji z rejestrów

Czy istnieją wyjątki od tego obowiązku? Owszem. Pobieranie informacji nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności z małoletnimi członka jego rodziny lub osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego, gdy działalność jest wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic lub przedstawiciel ustawowy są dopuszczającymi do działalności.

Przez członka rodziny rozumiemy osobę spokrewnioną albo osobę niespokrewnioną, pozostającą w faktycznym związku oraz wspólnie zamieszkującą i gospodarującą.

Co grozi za brak wprowadzenia SOM

Wobec podmiotu, który ma obowiązek wprowadzenia SOM, a tego nie wykonał, może zostać wymierzona kara grzywny do 250 zł albo kara nagany. W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, sprawca podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.

Kto kontroluje wykonywanie obowiązków z ustawy Kamilka

Kontrolę nad realizacją obowiązku sprawuje wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa – w zakresie objętym ich właściwością.

Uprawnienia kontrolne do wykonywania obowiązków przez podległe podmioty ma organ:

• prowadzący jednostkę systemu oświaty lub organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad taką jednostką, 
• zarządzający lub nadzorujący inną placówkę lub prowadzenie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.

Kontrolę może również przeprowadzić Państwowa Inspekcja Pracy odnośnie do weryfikowania kandydatów w Rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym. W razie stwierdzenia naruszenia wykonywania przez pracodawcę tego obowiązku PIP niezwłocznie powiadamia o tym Policję lub prokuratora.

Z kolei Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia może prowadzić kontrolę w zakresie swojej właściwości odnośnie do weryfikowania kandydatów w Rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym oraz obowiązku wprowadzenia SOM.

Jak wdrożyć Standardy Ochrony Małoletnich – podsumowanie

Do realizacji obowiązku wprowadzenia SOM warto podejść metodycznie. Aby ułatwić Ci ten proces, przygotowałam checklistę.

SOM i ustawa Kamilka – checklista

1. Zapoznaj się z ustawą i wymaganiami do SOM.

2. Przeanalizuj specyfikę swojej działalności:

• określ kategorię swojego podmiotu w ramach ustawy Kamilka,
• zidentyfikuj wszystkie obszary, w których dochodzi do kontaktu z małoletnimi,
• określ potencjalne zagrożenia dla dzieci mogące wystąpić w organizacji.

3. Opracuj Standardy Ochrony Małoletnich:

• dostosuj ogólne wytyczne do specyfiki swojej działalności i uwzględnij zidentyfikowane wcześniej zagrożenia,
• określ zasady postępowania personelu z dziećmi, procedury reagowania na krzywdzenie dzieci, zasady korzystania z internetu itp.,
• zapewnij dostępność SOM dla personelu, dzieci i ich opiekunów (wersja pełna i skrócona).

4. Przeprowadź szkolenia dla personelu:

• zapewnij wszystkim pracownikom mającym kontakt z dziećmi szkolenia na temat ochrony dzieci i stosowania SOM,
• szkolenia powinny obejmować m.in.: rozpoznawanie oznak krzywdzenia dzieci, reagowanie na takie sytuacje, postępowanie w przypadkach podejrzenia przestępstwa, zasady komunikacji z dziećmi i opiekunami,
• dokumentuj przeprowadzanie szkoleń!

5. Wdrożenie procedur weryfikacji przeszłości osób współpracujących:

• przed zatrudnieniem osób mających kontakt z dziećmi weryfikuj ich przeszłość w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz Krajowym Rejestrze Karnym,
• w przypadku kandydatów z zagranicy stosuj odpowiednie (aktualne) procedury weryfikacyjne,
• systematycznie aktualizuj weryfikacje.

6. Opracowanie procedur reagowania na zgłoszenia:

• stwórz procedury postępowania w sytuacji zgłoszenia przez dziecko lub osobę dorosłą przypadku krzywdzenia lub zaniedbania,
• procedury powinny określać m.in.: sposób przyjęcia zgłoszenia, zapewnienie bezpieczeństwa dziecku, powiadomienie odpowiednich służb, udzielenie pomocy dziecku i jego rodzinie,
• zapewnij dzieciom i opiekunom łatwy dostęp do informacji o procedurach zgłaszania krzywdzenia.

7. Współpraca z instytucjami wspierającymi rodziny i dzieci:

• nawiąż kontakt z lokalnymi instytucjami zajmującymi się pomocą dzieciom i rodzinom (np. ośrodkami pomocy społecznej, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi),
• zapoznaj się z procedurami współpracy z tymi instytucjami,
• przygotuj wszystkie niezbędne osoby do przekazywania informacji o podejrzeniu krzywdzenia dziecka do odpowiednich służb.

8. Monitorowanie i aktualizacja SOM:

• regularnie monitoruj stan SOM i oceniaj jego efektywność,
• przeprowadzaj audyty wewnętrzne i ankiety wśród personelu i dzieci, aby identyfikacji ewentualne problemy.

Jak pobrać niezbędne zaświadczenia z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz Krajowego Rejestru Karnego

Dokładne instrukcje uzyskania zaświadczeń dla osób pracujących z dziećmi lub młodzieżą lub przedsiębiorców zatrudniających takich pracowników dostępne są na mojej stronie internetowej. Możesz pobrać je za 0 złotych. Szczegóły znajdziesz na stronie informacyjnej, na którą przeniesiesz się po kliknięciu w poniższy obrazek: