Fundacja – jak zarabiać na pasji i działać zgodnie z prawem?

Czym jest fundacja? Podstawowe informacje

Działalność fundacji reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 166). Zgodnie z art. 1  Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami.

Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą (art. 2).

Fundacja działa na podstawie przepisów ustawy i statutu. Fundator ustala statut fundacji, określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji. Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.

Działalnością fundacji kieruje zarząd oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Czy fundacja może zarabiać? Jak wygląda kwestia zysku?

Działalność gospodarcza fundacji ma z jednej strony pozostawać w ścisłym związku z prowadzoną działalnością statutową, z drugiej jednak strony nie może stanowić wyłącznego zadania fundacji. Efekty działalności gospodarczej mają zatem tylko uzupełniać środki przeznaczone na działalność statutową. Podporządkowanie rozmiarów działalności gospodarczej realizowanym przez fundację celom nie stwarza bezwzględnej konieczności przedmiotowego rozdzielenia omawianych sfer działania. Akcent trzeba bowiem kłaść nie na zagadnienie takich a nie innych postanowień statutowych, lecz na kwestię ich praktycznej realizacji, przy czym chodzić powinno jedynie o zachowanie akcesoryjności działalności gospodarczej względem działalności celowej (statutowej) – tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (Wyrok WSA w Warszawie z 9.11.2010 r., VI SA/Wa 1500/10, LEX nr 1607789).

Nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą (wpisaną w KRS). Dochód z tej działalności może finansować cele statutowe, ale nie może służyć prywatnemu wzbogaceniu się. Zamysł prowadzenia fundacji nie opiera się na osiągnięciu zysku, a całość sił przeznaczają na realizację celów statutowych. Zatem działanie w celu osiągnięcia zysku, nie powinna być nadrzędne (również w duchu polityki społecznej).

Fundacja a VAT – kiedy fundacja płaci VAT?

Fundacja nie ma automatycznego zwolnienia z VAT.

Obowiązek rozliczania VAT zależy od rodzaju prowadzonej działalności, przekroczenia limitu obrotów (obecnie 200 000 zł rocznie).

Fundacja może być podatnikiem VAT, jeśli sprzedaje towary lub usługi (tak samo jak firma), może korzystać ze zwolnień VAT na niektóre usługi edukacyjne, kulturalne lub zdrowotne – szczegółowe zasady opisuje ustawa o VAT w art. 43, np. usługi związane ze sportem mogą być zwolnione jeśli usługi ściśle związane ze sportem lub wychowaniem fizycznym są świadczone przez kluby sportowe, związki sportowe oraz związki stowarzyszeń i innych osób prawnych, których celem statutowym jest działalność na rzecz rozwoju i upowszechniania sportu, pod warunkiem że:

1. są one konieczne do organizowania i uprawiania sportu lub organizowania wychowania fizycznego i uczestniczenia w nim,
2. świadczący te usługi nie są nastawieni na osiąganie zysków,
3. są one świadczone na rzecz osób uprawiających sport lub uczestniczących w wychowaniu fizycznym

– z wyłączeniem usług związanych z działalnością marketingową oraz reklamowo-promocyjną, wstępu na imprezy sportowe, usług odpłatnego prowadzenia statków przeznaczonych do uprawiania sportu i rekreacji, usług odpłatnego zakwaterowania związanych ze sportem lub wychowaniem fizycznym oraz usług wynajmu sprzętu sportowego i obiektów sportowych za odpłatnością.

Kto kontroluje fundację?

O zgodności działania fundacji z przepisami prawa i statutem oraz z celem, w jakim fundacja została ustanowiona, orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek właściwego ministra lub starosty. Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności obejmujące najważniejsze informacje o działalności fundacji w okresie sprawozdawczym, pozwalające ocenić prawidłowość realizacji przez fundację jej celów statutowych, ten obowiązek nie jest wymagany wobec do fundacji posiadających status OPP, które zamieściły na stronie podmiotowej Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w Biuletynie Informacji Publicznej sprawozdanie merytoryczne z działalności oraz sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2022 r. poz. 1327, 1265 i 1812).

Co więcej zgodnie z ustawą o fundacjach właściwy minister lub starosta może wystąpić do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami statutu fundacji lub z przepisami prawa. Organ ten może jednocześnie zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, właściwy minister lub starosta może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji.

Organizacja Pożytku Publicznego (OPP) – czym jest? Czy to organizacja pozarządowa?

Status OPP, oznacza nadanie organizacji szczególnego statusu prawnego, który wiąże się z dodatkowymi przywilejami i obowiązkami, takimi jak możliwość korzystania z 1,5% podatku, dostęp do mediów publicznych czy obowiązek przejrzystości działań. Status OPP mogą uzyskać stowarzyszenia, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, organizacje kościelne oraz inne podmioty wymienione w ustawie. Organizacje pożytku publicznego przeznaczają środki na realizację celów statutowych i działają w sprawach pożytku publicznego, nie kierując się zyskiem.

Nie każda fundacja ma status OPP. Aby go uzyskać, fundacja musi spełnić dodatkowe wymagania, m.in.:

• prowadzić działalność na rzecz ogółu społeczeństwa,
• przestrzegać wysokich standardów przejrzystości,
• publikować sprawozdania finansowe i merytoryczne.

Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa oraz podmiot wymieniony w ustawie ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1491 z późn. zm.), która spełnia łącznie następujące wymagania:

1. prowadzi działalność pożytku publicznego na rzecz ogółu społeczności, lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa;
2. może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie jako dodatkową w stosunku do działalności pożytku publicznego;
3. nadwyżkę przychodów nad kosztami przeznacza na działalność, o której mowa w pkt 1;
4. ma statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru, przy czym członkowie organu kontroli lub nadzoru:
5. nie mogą być członkami organu zarządzającego ani pozostawać z nimi w związku małżeńskim, we wspólnym pożyciu, w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości służbowej,
6. nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,
7. mogą otrzymywać z tytułu pełnienia funkcji w takim organie zwrot uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenie w wysokości nie wyższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni;
8. członkowie organu zarządzającego nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;
9. statut lub inne akty wewnętrzne organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w ustawie, zabraniają:
10. udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem organizacji w stosunku do jej członków, członków organów lub pracowników oraz osób, z którymi członkowie, członkowie organów oraz pracownicy organizacji pozostają w związku małżeńskim, we wspólnym pożyciu albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, zwanych dalej “osobami bliskimi”,
11. przekazywania ich majątku na rzecz ich członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności, jeżeli przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach,
12. wykorzystywania majątku na rzecz członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika z celu statutowego,
13. zakupu towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą członkowie organizacji, członkowie jej organów lub pracownicy oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich lub po cenach wyższych niż rynkowe.

Co daje status OPP?

Organizacji pożytku publicznego przysługuje, na zasadach określonych w odpowiednich ustawach m.in. podatkowych, zwolnienie od:

1. podatku dochodowego od osób prawnych,
2. podatku od nieruchomości,
3. podatku od czynności cywilnoprawnych,
4. opłaty skarbowej,
5. opłat sądowych

• w odniesieniu do prowadzonej przez nią działalności pożytku publicznego.

Dodatkowo, organizacje pożytku publicznego mają prawo do nieodpłatnego informowania społeczeństwa o swojej działalności w mediach publicznych.

Organizacja pożytku publicznego może, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, nabywać na szczególnych warunkach prawo użytkowania nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

Organizacja pozarządowa, która uzyskała status organizacji pożytku publicznego, jest obowiązana wypełnić zobowiązania wynikające ze zwolnień podatkowych, z których korzystała przed dniem uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego, na zasadach określonych w przepisach. W przypadku utraty przez organizację pozarządową statusu organizacji pożytku publicznego traci ona prawo do korzystania ze zwolnień wynikających z posiadania tego statusu.

Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych może przekazać 1,5% podatku rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego. Otrzymane przez organizację pożytku publicznego środki finansowe pochodzące z 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych mogą być wykorzystane wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego.

Fundacja a jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona przez osoby fizyczne – najważniejsze różnice

Kiedy lepsza fundacja?
Jeśli chcesz działać w obszarze społecznym, szukasz grantów, darowizn, środków publicznych lub chcesz uzyskać status OPP.

Kiedy lepsza JDG?
Jeśli Twoim celem jest głównie zarabianie i rozwijanie własnej firmy. Przedsiębiorcy przeznaczają całość dochodu zgodnie ze swoim planem.

Podsumowanie – fundacja jako forma zarabiania na pasji

Fundacja to sposób na legalne zarabianie, pod warunkiem że zysk przeznaczany jest na cele społeczne, a nie prywatne potrzeby. To świetne rozwiązanie dla osób, które chcą rozwijać swoją pasję i działać na rzecz innych. Fundacja wiąże się jednak z większymi obowiązkami formalnymi niż działalność gospodarcza – wymaga regularnych sprawozdań, dokonywania wpisów do krajowego rejestru sądowego, przejrzystości i podlega nadzorowi, a także zwracaniu uwagę na politykę społeczną i stosunku państwa do funkcjonowania tego typu podmiotów. Spółki posiadające swoich udziałowców mogą przeznaczać zysk zgodnie ze swoimi wewnętrznymi regulacjami – ale to temat na inny artykuł.

Masz mętlik w głowie? Napisz do nas.

Jeśli po przeczytaniu tego tekstu czujesz, że w Twojej głowie wciąż zostało sporo pytań bez odpowiedzi – to zupełnie normalne. Nie musisz się z tym mierzyć sam.

Napisz do nas maila na adres kontakt@krzywicka.pl – zobaczymy, jak możemy Ci pomóc. Po prostu sprawdzimy, co da się zrobić, żebyś działał pewniej, spokojniej i zgodnie z przepisami.