Ochrona wizerunku dzieci w praktyce organizatorów zajęć i wydarzeń sportowych

Ochrona wizerunku dzieci to temat szczególnie wrażliwy, który zyskał duże znaczenie po głośnej sprawie Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN) i turnieju “Z Podwórka na Stadion o Puchar Tymbarku”. Coraz częściej podkreśla się, że przetwarzanie wizerunku dziecka musi być zgodne nie tylko z RODO, ale też z podstawowymi zasadami etycznymi oraz ustawami chroniącymi prawa małoletnich, w tym z tzw. ustawą „Kamilka”.

Ochrona wizerunku: Sprawa PZPN i Puchar Tymbarku – co się wydarzyło?

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO), Mirosław Wróblewski, zwrócił się do Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN) z prośbą o pilne wyjaśnienia dotyczące podstawy prawnej uzależniania udziału dzieci w turnieju piłkarskim od zgody na wykorzystanie ich wizerunków. Zapytanie dotyczy turnieju “Puchar Tymbarku”, po doniesieniach medialnych wskazujących, że brak takiej zgody wyklucza dziecko z uczestnictwa.

Prezes UODO, działając na podstawie art. 58 ust. 1 lit. a) i e) RODO, domaga się od PZPN odpowiedzi na kluczowe pytania:

• Na jakiej podstawie prawnej PZPN przyjmuje brak zgody na przetwarzanie wizerunku jako czynnik wykluczający z turnieju?
• Czy zgoda na przetwarzanie wizerunku dziecka jest dobrowolnym, konkretnym, świadomym i jednoznacznym oświadczeniem woli?
• Do jakich celów związanych z działalnością statutową PZPN niezbędne jest przetwarzanie wizerunków dzieci?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, uzyskanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku osoby jest co do zasady wymagane. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga uzyskania zgody osoby, której wizerunek jest wykorzystywany, chyba że zastosowanie mają wyjątki przewidziane w przepisach kodeksu cywilnego, ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wyjątki te dotyczą m.in. sytuacji, gdy wizerunek wykonano w związku z pełnieniem funkcji publicznych w szczególności politycznych, społecznych lub zawodowych, a także gdy dana osoba jest osobą publiczną lub osobą powszechnie znaną. Ponadto, wizerunek osoby może być rozpowszechniany bez jej zgody, jeśli stanowi jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz lub publiczna impreza, czyli gdy wizerunek jest nieistotnym elementem większego wydarzenia (szczegół całości, całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza).

UODO zwrócił się również do PZPN o przesłanie treści już udzielonych zgód.

Sprawa budzi poważne wątpliwości w świetle przepisów RODO, które jasno określają zasady dotyczące swobodnego wyrażania zgody na przetwarzanie danych osobowych, w szczególności w przypadku dzieci. Uzależnianie udziału w wydarzeniu od wyrażenia zgody na przetwarzanie wizerunku może być interpretowane jako naruszenie zasady dobrowolności. To działanie UODO może mieć szerokie implikacje dla innych organizacji i instytucji, które w swoich regulaminach “zaszywają” obowiązkowe zgody na przetwarzanie wizerunku, nierzadko obejmujące również inne dane osobowe, jako warunek uczestnictwa w zajęciach, zawodach czy wydarzeniach. Taka praktyka może zostać uznana za niezgodną z RODO, jeśli zgoda nie jest udzielana w sposób dobrowolny i swobodny.

Dobrowolność i uzyskanie zgody oraz błędy organizatorów

Podstawowym błędem w regulaminach wielu organizatorów zajęć jest:

• warunkowanie uczestnictwa zgodą na wizerunek,
• zaszywanie zgody w regulaminie bez wyraźnej, odrębnej formy,
• brak precyzyjnego wskazania celu, okresu i zakresu przetwarzania wizerunku osoby fizycznej,
• brak możliwości wycofania zgody w prosty sposób oraz brak określenia czynności potrzebnych do skutecznego wycofania zgody przez osobę przedstawioną na zdjęciu. Osoba przedstawiona powinna mieć możliwość łatwego wycofania jej zgody na rozpowszechnianie wizerunku, a wycofanie to powinno być równie proste jak jej udzielenie.

Zgodnie z art. 7 RODO  Jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie zgody, administrator musi być w stanie wykazać, że osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych. Jeżeli osoba, której dane dotyczą, wyrażą zgodę w pisemnym oświadczeniu, które dotyczy także innych kwestii, zapytanie o zgodę musi zostać przedstawione w sposób pozwalający wyraźnie odróżnić je od pozostałych kwestii, w zrozumiałej i łatwo dostępnej formie, jasnym i prostym językiem. Część takiego oświadczenia osoby, której dane dotyczą, stanowiąca naruszenie niniejszego rozporządzenia nie jest wiążąca. Osoba, której dane dotyczą, ma prawo w dowolnym momencie wycofać zgodę. Wycofanie zgody nie wpływa na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej wycofaniem. Osoba, której dane dotyczą, jest o tym informowana, zanim wyrazi zgodę. Wycofanie zgody musi być równie łatwe jak jej wyrażenie. Oceniając, czy zgodę wyrażono dobrowolnie, w jak największym stopniu uwzględnia się, czy między innymi od zgody na przetwarzanie danych nie jest uzależnione wykonanie umowy, w tym świadczenie usługi, jeśli przetwarzanie danych osobowych nie jest niezbędne do wykonania tej umowy.

Zgoda na wykorzystanie wizerunku osoby fizycznej powinna być udzielona w odpowiedniej formie, umożliwiającej jej rozpoznanie i wycofanie przez osobę przedstawioną, a także powinna jasno określać, kiedy, gdzie i w jakim zakresie wizerunek będzie wykorzystywany. Brak jej zgody oznacza, że wizerunek danej osoby nie może być rozpowszechniany, chyba że zachodzą wyjątki przewidziane prawem, np. w przypadku wydarzeń publicznych lub osób powszechnie znanych.

Zgoda na wizerunek nie może być warunkiem udziału w zajęciach ani być automatycznie akceptowana poprzez zapisanie się do usługi.

Zgodnie z motywem 32 RODO Zgoda powinna być wyrażona w drodze jednoznacznej, potwierdzającej czynności, która wyraża odnoszące się do określonej sytuacji dobrowolne, świadome i jednoznaczne przyzwolenie osoby, których dane dotyczą, na przetwarzanie dotyczących jej danych osobowych i która ma na przykład formę pisemnego (w tym elektronicznego) lub ustnego oświadczenia. Może to polegać na zaznaczeniu okienka wyboru podczas przeglądania strony internetowej, na wyborze ustawień technicznych do korzystania z usług społeczeństwa informacyjnego lub też na innym oświadczeniu bądź zachowaniu, które w danym kontekście jasno wskazuje, że osoba, której dane dotyczą, zaakceptowała proponowane przetwarzanie jej danych osobowych. Milczenie, okienka domyślnie zaznaczone lub niepodjęcie działania nie powinny zatem oznaczać zgody. Zgoda powinna być wyraźna i dotyczyć konkretnej danej osoby, a wizerunek danej osoby nie powinien być rozpowszechniany bez jej zgody, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w przepisach. Zgoda powinna dotyczyć wszystkich czynności przetwarzania dokonywanych w tym samym celu lub w tych samych celach. Jeżeli przetwarzanie służy różnym celom, potrzebna jest zgoda na wszystkie te cele. Jeżeli osoba, której dane dotyczą, ma wyrazić zgodę w odpowiedzi na elektroniczne zapytanie, zapytanie takie musi być jasne, zwięzłe i nie zakłócać niepotrzebnie korzystania z usługi, której dotyczy.

W takim przypadku, gdy zgoda nie została udzielona, organizator nie ma prawa rozpowszechniać wizerunku.

Rozpowszechnianie wizerunku dziecka jako dane osobowe

Wizerunek dziecka to wizerunek osoby fizycznej i podlega ochronie na równi z innymi wizerunkami osób fizycznych. Jest daną osobową i podlega ochronie na podstawie RODO oraz ustawy o ochronie danych osobowych. Ochrona ta obejmuje osoby małoletnie, a rozpowszechnianie ich wizerunku wymaga uzyskania zgody odpowiednich opiekunów. Oznacza to, że:

• Organizator zajęć musi wskazać administratora danych.
• Musi jasno określić cel przetwarzania.
• Wskazać okres przechowywania wizerunku.
• Zapewnić rodzicom prawo do cofnięcia zgody w dowolnym momencie.

Media społecznościowe a ochrona wizerunku dzieci

W dobie powszechnego korzystania z mediów społecznościowych, ochrona wizerunku dzieci nabiera szczególnego znaczenia. Publikowanie zdjęć czy filmów z udziałem najmłodszych na platformach takich jak Facebook, Instagram czy TikTok wiąże się z ryzykiem niekontrolowanego rozpowszechniania wizerunku. Warto podkreślić, że publikacja wizerunków osób fizycznych, w tym dzieci, wymaga szczególnej ostrożności i przestrzegania przepisów prawa, aby nie naruszać dóbr osobistych oraz unikać potencjalnych roszczeń prawnych. Rodzice oraz opiekunowie prawni powinni pamiętać, że każde udostępnienie wizerunku dziecka w mediach społecznościowych wymaga przemyślenia i uzyskania odpowiedniej zgody – zwłaszcza jeśli dziecko jest już w wieku, w którym potrafi wyrazić własną opinię. Należy regularnie monitorować, w jaki sposób wizerunek dziecka jest wykorzystywany w Internecie, aby zapobiec sytuacjom, w których zdjęcia mogą zostać użyte w niepożądany sposób lub trafić do nieodpowiednich odbiorców. Udostępnianie zdjęć i rozpowszechnianie informacji w mediach społecznościowych wiąże się z ryzykiem naruszenia prywatności, dlatego świadome zarządzanie rozpowszechnianiem wizerunku w mediach społecznościowych to nie tylko kwestia ochrony prywatności, ale także budowania poczucia bezpieczeństwa i szacunku wobec dziecka.

Świadome zarządzanie wizerunkiem dziecka w Internecie może być również elementem budowania jego marki osobistej.

Ustawa „Kamilka” – nowy standard ochrony dzieci i ochrony danych osobowych

Standardy Ochrony Małoletnich wzmacniają ochronę dzieci w przestrzeni publicznej i Internecie. W standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:

1. zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2. zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
3. procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
4. zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
5. zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
6. zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
7. osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
8. sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.

A także: 

1. wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
2. zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
3. procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
4. zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.

Obowiązek wprowadzenia standardów mają także podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich. Standardy, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju prowadzonych usług, określają w szczególności:

1. zasady zapewniające bezpieczne relacje między personelem podmiotu a małoletnim, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2. zasady i procedury identyfikacji małoletniego przebywającego w obiekcie hotelarskim i jego relacji w stosunku do osoby dorosłej, z którą przebywa w tym obiekcie;
3. zasady i procedury reagowania w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że dobro małoletniego znajdującego się na terenie obiektu hotelarskiego lub korzystającego z usług turystycznych jest zagrożone;
4. procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego oraz zawiadamianie sądu opiekuńczego;
5. zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu podmiotu do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności.

Cel społeczny ochrony wizerunku dzieci

Ochrona wizerunku dzieci pełni istotną rolę społeczną, ponieważ zabezpiecza najmłodszych przed negatywnymi skutkami niekontrolowanego rozpowszechniania ich wizerunku. Wizerunek dziecka, jeśli zostanie udostępniony bez odpowiedniej kontroli, może stać się narzędziem nękania, wykorzystywania czy naruszenia prywatności. Dlatego tak ważne jest, aby dzieci miały realny wpływ na to, jak ich wizerunek jest wykorzystywany, zwłaszcza w mediach społecznościowych. Rodzice i opiekunowie powinni nie tylko chronić wizerunek swoich dzieci, ale także uczyć je, jak samodzielnie dbać o ochronę swojego wizerunku i rozpoznawać sytuacje, w których ich wizerunek może być zagrożony. Wspólna edukacja i rozmowa na temat ochrony wizerunku to inwestycja w bezpieczeństwo i dobrostan dziecka, a także w budowanie świadomości społecznej na temat odpowiedzialnego korzystania z wizerunku w przestrzeni publicznej i cyfrowej.

Jakie są błędy w regulaminach?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego oraz przepisami o prawie autorskim, rozpowszechnienie wizerunku bez wyraźnej zgody danej osoby stanowi naruszenie prawa. Oznacza to, że uzyskanie wyraźnej zgody osoby jest niezbędne przed legalnym wykorzystaniem jej wizerunku, zwłaszcza gdy nie zachodzą ustawowe wyjątki. Wizerunek pracownika podlega szczególnej ochronie i wymaga wyraźnej zgody na jego publikację, zwłaszcza w materiałach promocyjnych, na stronach internetowych czy w mediach społecznościowych.

Każdy ma prawo do ochrony swojego wizerunku i zarządzania jego wizerunkiem. Naruszenie prawa do wizerunku stanowi naruszenie dobra osobistego człowieka i wymaga usunięcia jego skutków. Brak zgody osoby na rozpowszechnienie wizerunku może skutkować konsekwencjami prawnymi, w tym roszczeniami o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Dana osoba może dochodzić tych roszczeń w przypadku naruszenia jej praw. Rozpowszechnienie wizerunku bez zgody jest niezgodne z przepisami prawa.

Jaka jest rola sądu w sprawach o naruszenie wizerunku?

W przypadku naruszenia wizerunku dziecka lub innej osoby fizycznej, kluczową rolę odgrywa sąd, który stoi na straży dobra osobistego człowieka. Naruszenie wizerunku stanowi naruszenie dobra osobistego człowieka, które jest prawnie chronione. Sąd, rozpatrując sprawę o naruszenie wizerunku, działa na podstawie przepisów kodeksu cywilnego i może nakazać osobie naruszającej zaniechanie dalszego rozpowszechniania wizerunku, usunięcie jego skutków, a także przyznać poszkodowanemu zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W praktyce sąd może również zobowiązać sprawcę do złożenia przeprosin lub opublikowania oświadczenia o odpowiedniej treści i formie, co ma na celu przywrócenie naruszonego dobra osobistego. Warto pamiętać, że skuteczne dochodzenie swoich praw przed sądem może przyczynić się do zwiększenia świadomości społecznej na temat odpowiedzialnego rozpowszechniania wizerunku, zwłaszcza w kontekście dzieci i osób szczególnie narażonych na naruszenia.

Rekomendacje dla organizatorów

• Przygotuj odrębną zgodę na wykorzystanie wizerunku.
• Określ wyraźnie: cel, zakres, miejsce publikacji i okres przetwarzania.
• Zapewnij rodzicom łatwą możliwość wycofania zgody.
• Informuj przejrzyście, kto będzie administratorem danych.
• Pamiętaj, że brak zgody nie może wykluczać dziecka z uczestnictwa w zajęciach.

W naszych dokumentach dla organizatorów zajęć dla dzieci przygotowaliśmy odrębną i dobrowolną zgodę w dokumentach.

Organizatorzy zajęć edukacyjnych i sportowych muszą szczególnie uważać na to, jak formułują swoje regulaminy i oświadczenia dotyczące wizerunku dzieci. Praktyki takie jak ukrywanie zgód w regulaminach, stawianie zgody jako warunku uczestnictwa czy brak jasnych informacji o przetwarzaniu danych mogą prowadzić do poważnych naruszeń prawa. Kluczowe jest zapewnienie rodzicom realnej swobody decydowania o wizerunku dziecka, zgodnie z RODO i ustawą “Kamilka”. Każda osoba fizyczna ma prawo do ochrony swojego wizerunku.

W przypadku publikacji wizerunku pracowników organizator musi uzyskać wyraźną zgodę pracownika, respektując jego prawo do kontroli nad rozpowszechnianiem swojego wizerunku. Wizerunek pracownika wymaga wyraźnej zgody i podlega szczególnej ochronie. Osoby prowadzące działalność komercyjną w mediach społecznościowych powinny zwracać szczególną uwagę na uzyskanie zgody na publikację wizerunku innych osób, ponieważ publikowanie relacji w celach promocyjnych wiąże się z większym ryzykiem prawnym. Publikacja wizerunków osób fizycznych w mediach społecznościowych wymaga uzyskania zgody danej osoby, aby nie naruszać jej dóbr osobistych i uniknąć potencjalnych roszczeń prawnych. Każdy ma prawo do zarządzania swoim wizerunkiem i decydowania o tym, gdzie i jak jego wizerunek będzie wykorzystywany.

Masz mętlik w głowie? Napisz do nas.

Jeśli po przeczytaniu tego tekstu czujesz, że w Twojej głowie wciąż zostało sporo pytań bez odpowiedzi – to zupełnie normalne.Nie musisz się z tym mierzyć sama.

Napisz do nas maila na adres kontakt@krzywicka.pl – zobaczymy, jak możemy Ci pomóc. Po prostu sprawdzimy, co da się zrobić, żebyś działała pewniej, spokojniej i zgodnie z przepisami.